Pytania i odpowiedzi
- Czym właściwie jest piorun?
- Dlaczego podczas wyładowania atmosferycznego jest błysk?
- Dlaczego podczas wyładowania atmosferycznego jest grzmot?
- Dlaczego najpierw widać błysk, a po pewnym czasie słychać grzmot?
- Jaki występuje prąd w piorunie?
- Czy z każdej chmury może być wyładowanie atmosferyczne?
- Jak zachować się podczas burzy, gdy nie mamy gdzie się schronić?
- Co zrobić, jeśli ktoś zostanie porażony przez piorun?
- Czy przebywanie podczas burzy w samochodzie jest bezpieczne?
- Czy osoby, przebywające budynku mogą czuć się bezpiecznie?
- Czy używanie telefonu komórkowego podczas burzy może "ściągnąć" piorun?
- Czy instalacje odgromowe są skuteczne?
- Czy pokrycie dachowe może stanowić część instalacji odgromowej?
- Czy listwy zabezpieczające są skuteczne?
- Gdzie jest najwięcej wyładowań atmosferycznych?
- Jakie są rodzaje piorunów?
- Jak długie mogą być pioruny?
- Czym są ognie św. Elma?
Czym właściwie jest piorun?
Piorun jest wyładowaniem elektrycznym o bardzo dużym natężeniu. W kierunku ziemi biegnie ujemny ładunek elektryczny tworząc bardzo silnie zjonizowane powietrze. Powstają w ten sposób rozgałęzione ścieżki. Każda ze ścieżek "rośnie", aż któraś z nich osiągnie ziemię. Ten etap wyładowania określa się wyładowaniem wstępnym lub liderem. Po nim następuje trwający ułamek sekundy bardzo intensywny przepływ ładunków dodatnich w kierunku chmury, po uprzednio wytyczonej drodze wyładowania wstępnego. Proces ten powtarza się kilka razy w ciągu ułamka sekundy, aż różnica potencjałów pomiędzy chmurą, a ziemią zostanie zneutralizowana.
Dlaczego podczas wyładowania atmosferycznego jest błysk?
Zjawisko błysku występuje, ponieważ powietrze jest rozgrzane do bardzo wysokiej temperatury, co jest spowodowanie przepływem prądu o bardzo dużym natężeniu. Gazy zawarte w powietrzu takie jak azot i tlen, pod wypływem bardzo wysokiej temperatury rzędu 23000°C, zaczynają świecić.
Dlaczego podczas wyładowania atmosferycznego jest grzmot?
Grzmot jest skutkiem bardzo gwałtownego rozgrzania powietrza. Różnica we wzroście temperatury powietrza, powoduje skokowy wzrost ciśnienia. Zaburzenie to rozchodzi się w postaci fali dźwiękowej.
Dlaczego najpierw widać błysk, a po pewnym czasie słychać grzmot?
Różnica związana jest z prędkością przemieszczania się fali świetlnej i fali dźwiękowej. Fala świetlna przemieszcza się z prędkością około 300 000 000 m/s, natomiast fala dźwiękowa z prędkością 343 m/s. Stąd powstaje zauważalna różnica podczas wyładowania atmosferycznego. Czym piorun uderzy dalej, tym bardziej jest ona widoczna. W ten sposób można określić jak daleko jest burza. Na każdą sekundę przypada w zaokrągleniu 350m. Licząc sekundy od błysku, możemy mniej więcej określić jak daleko od nas uderzył piorun.
Jaki występuje prąd w piorunie?
W przypadku piorunów mamy do czynienia z wyładowaniem elektrycznym, w którym mamy nagły chwilowy przepływ prądu elektrycznego. W tym przypadku mamy do czynienia z prądem zmiennym, ponieważ ulega zmianie natężenie prądu. Nie mam ściśle określonej charakterystyki, która umożliwiałaby go przypisane do prądu tętniącego bądź przemiennego jaki mamy w domowych gniazdkach.
Czy z każdej chmury może być wyładowanie atmosferyczne?
Jedynym typem chmury, której mogą towarzyszyć wyładowania atmosferyczne są Cumulonimbusy. Z daleka kształtem przypomina bardzo duże kowadło, grzyb lub wieżę. Trzeba mieć na uwadze, że chmury Cumulonimbus mogą być schowane w chmurach innego typu np. Nimbostratus, która jest chmurą warstwową i może całkowicie zasłonić niebo. Samo zjawisko, jakim jest wyładowanie atmosferyczne, może wystąpić także, podczas wybuchu wulkanu, burzy piaskowej. Chmury typu Cumulonimbus nie muszą towarzyszyć tym zjawiskom.
Jak zachować się podczas burzy, gdy nie mamy gdzie się schronić?
Należy kucnąć w miejscu, które jest najniżej położone, nogi złączyć razem i podciągnąć do siebie (nie wolno siadać, kłaść się). Należy unikać miejsc przy masztach, drzewach i innych wysokich elementach, w które może uderzyć piorun. Gdy otwartym terenem jest zbiornik wodny, należy bezwzględnie wyjść z wody, gdyż woda jest doskonałym przewodnikiem elektryczności. Jeśli jesteśmy w grupie, należy rozproszyć się, aby w razie porażenia mógł ktoś pomóc.
Co zrobić, jeśli ktoś zostanie porażony przez piorun?
Wezwij pogotowie (999 lub komórka 112). Najważniejsze to zachować spokój, upewnij się, że jesteś bezpieczny, aby skutecznie udzielić pomocy. Sprawdzić, czy ofiara oddycha i ma puls. Jeśli nie, należy rozpocząć reanimację. Połóż ofiarę płasko na wznak na twardym podłożu. Klęknij obok niej i przyłóż palec wskazujący i środkowy do jednego z najniższych żeber. Przesuń palec do góry do tego miejsca, gdzie łuki żeber zbiegają się w mostku. Palec środkowy powinien leżeć dokładnie w tym miejscu, a wskazujący nad nim, na mostku. Połóż drugą rękę na mostku i przesuń ją w dół aż do zetknięcia z palcem wskazującym pierwszej ręki. W tym miejscu wykonasz ucisk klatki piersiowej. Połóż pierwszą rękę na grzebiecie drugiej splatając palce. Mocno schylając się nad ratowanym i mając wyprostowane w łokciach ręce naciśnij na mostek, obniżając go o ok. 4-5cm (u dorosłych), a następnie zwolnij ucisk, nie zabieraj rąk. Powtarzaj tą czynności starając się zachować rytm ok. 60-80 ucisków mostka na minutę. Jeśli musimy prowadzić sztuczne oddychanie, należy wykonać 2 wdechy (weź głęboki wdech do płuc, obejmij szczelnie wargi ratowanego i wykonaj wydech aż zauważyć uniesienie się klatki piersiowej) na 30 ucisków klatki piersiowej. Prowadzimy reanimację do momentu przywrócenia oddychania i tętna lub przybycia pogotowia ratunkowego.
Czy przebywanie podczas burzy w samochodzie jest bezpieczne?
Samochód jest bezpieczny, o ile podczas gwałtownej burzy nim nie jedziemy. Należy także zwrócić szczególną uwagę, w którym miejscu stoi pojazd, np. czy pojazd nie znajduje się pod drzewem lub inną konstrukcją, która może wywrócić się podczas silnego wiatru. Bezpośrednie uderzenie pioruna w karoserię samochodu nie stanowi zagrożenia. Przy czym należy pamiętać, aby nie dotykać żadnych metalowych elementów pojazdu. Karoseria samochodu kształtem przypomina klatkę Faradaya, która idealnie chroni przed uderzeniem pioruna. Po uderzeniu pioruna w samochód i przed próbą kontynuowania podróży, należy sprawdzić w momencie, gdy będzie bezpiecznie, czy opony nie uległy uszkodzeniu.
Czy osoby, przebywające budynku mogą czuć się bezpiecznie?
Tak, wszystko jednak zależy od tego, co w danej chwili robią. Łuk elektryczny może przeskoczyć różnie i popalić wszystko co jest w domu. Następstwem rażenia pioruna w budynek może być wystąpienie pożaru. Jeżeli to możliwe, należy ograniczyć ilość łatwopalnych rzeczy na poddaszu, dodatkowo zastosować samodzielną punktową czujkę dymu np. jonizacyjną, która zaalarmuje o wystąpieniu dymu na poddaszu. W trakcie prowadzenia generalnego remontu dachu, można zastosować specjalne środki, za pomocą których można zabezpieczyć drewno przed ogniem. Jeżeli budżet na to pozwala to wyposażyć budynek w instalację odgromową.
Czy używanie telefonu komórkowego podczas burzy może "ściągnąć" piorun?
Komórka jest jak każdy inny odbiornik radiowy. Moc emitowana przez telefon komórkowy jest bardzo mała, więc nie jest szczególnym urządzeniem, które może powodować "ściąganie" piorunów. Niezależenie od tego, czy telefony mogą "ściągać" pioruny, zaleca się unikania przebywania, prowadzenia rozmów przez telefon komórkowy podczas burzy na otwartym terenie.
Czy instalacje odgromowe są skuteczne?
W 100% nie są, ale zawsze jest to dodatkowe zabezpieczenie, którym zabezpieczymy dom przed pożarem. Gorzej jest w przypadku urządzeń, które znajdują się wewnątrz budynku. Podczas przepływu ładunków elektrycznych, po uprzednim uderzeniu pioruna w taką instalację, powstaje bardzo silne pole elektromagnetyczne, które jest szczególne szkodliwe dla urządzeń i może doprowadzić do ich uszkodzenia.
Czy pokrycie dachowe może stanowić część instalacji odgromowej?
Nie, głównym problemem jest grubość blachy oraz sposób jej łączenia. Pokrycie dachowe, aby skutecznie chroniło przed wyładowaniami atmosferycznymi, musiałoby mieć grubość co najmniej 5 mm. Jednak taka grubość blachy spowodowałaby, że stałaby się zbyt ciężka i droga. Stąd stosuje się cienką blachę, pokrytą tworzywem sztucznym. Kolejnym problemem jest sposób łączenia. Blachy nie przylegają idealnie do siebie, co powoduje zmniejszoną powierzchnie styku, pogarszając rozpływ ładunków elektrycznych.
Łuk elektryczny uderzający w takie pokrycie, wypala je na wylot. Co gorsze blacha kładziona jest najczęściej na deskach, które mają bardzo małą wilgotność i bez problemu mogą się zapalić od łuku elektrycznego.
Czy listwy zabezpieczające są skuteczne?
Listwa zabezpieczająca nie da nigdy 100% gwarancji. Przy bezpośrednim rażeniu w linię zasilającą nie jest w stanie zablokować całej mocy jaką niesie piorun. Warto stosować tego typu rozwiązania, w celu zabezpieczenia przez wystąpieniem niewielkich skoków napięcia. Najlepszym rozwiązaniem podczas burzy jest wyjęcie wtyczki z kontaktu, o ile urządzenie nie musi pracować ciągle.
Gdzie jest najwięcej wyładowań atmosferycznych?
Największą liczbę wyładowań atmosferycznych notuje się na równiku, gdzie mamy klimat tropikalny. Szczególnie duża liczba burz notowana jest w środkowej Afryce. Najbardziej burzowym rejonem jest Indonezja – w rejonie wyspy Java pioruny biją średnio 322 dni w roku.
Jakie są rodzaje piorunów?
Wyróżniamy trzy rodzaje piorunów. Piorun liniowy jest najpowszechniej występującym piorunem w przyrodzie. Występuje w postaci świecącej linii prostej, która może się rozgałęziać. Drugim rodzajem jest piorun kulisty, piorun przypominający kształtem kulę niewielkich rozmiarów. Zjawisko to występuje bardzo rzadko. Piorun tego rodzaju porusza się w różnych kierunkach i wydaje syczący lub warczący dźwięk. Zjawisko to trwa kilka, kilkanaście sekund. Trzecim rodzajem piorunów jest piorun paciorkowy najmniej znanym, wyglądem przypomina łańcuszek składający się z oddzielnych punktów świetlnych.
Jak długie mogą być pioruny?
Pioruny najczęściej osiągają długość około 1 kilometra. Chociaż spotyka się także pioruny, które osiągają więcej niż 10 kilometrów, rekordzistą pod względem długości był piorun, który osiągnął 150 km!
Czym są ognie św. Elma?
Są to małe i ciche wyładowania atmosferyczne. Występują podczas wyładowań atmosferycznych i obserwowane są przy ostro zakończonych krawędziach np. maszty, anteny, skały. Są bardzo widowiskowe, ponieważ w nocy wyglądają jak małe świecące iskierki, które syczą. Zjawisko to można traktować jako ostrzeżenie o możliwym uderzeniu pioruna.